Życie literackie drugiej emigracji niepodległościowej, t. II, pod red. B. Czarneckiej i J. Kryszaka, Toruń 2004 (link do źródła)
Zapomniane wydarzenie - Magdalena Kozioł o "Wieloczasie" (PDF - ściągnij)
Zapomniane wydarzenie - Magdalena Kozioł o "Wieloczasie" (PDF - ściągnij)
KOMENTARZ (AW)
W artykule "Wieloczas - wydarzenie zapomniane" Magdalena Kozioł opisała w szczegółach i dosyć przejrzyście chronologię zdarzeń, jakie złożyły sie na nieudaną próbę utworzenia takiego miejsca na Ziemi, gdzie doświadczana przez Polaków na uchodźstwie (i nie tylko) "wielorakość" kulturowa mogłaby być wykorzystana dla tworzenia nowych dóbr kultury polskiej w ówczesnym Wolnym Świecie. Zadaję sobie dzisiaj jednak być może nie całkiem błahe pytanie: co mogło być powodem faktu, że autorka nie wspomniała ani jednym słowem o tym, że w roku 1975 na zawsze zaniechałem dalszej współpracy z londyńskim kwartalnikiem "Oficyna Poetów i Malarzy" (red. Czesław Bednarczyk), by od tamtego czasu publikować niemal wyłącznie w również londyńskim tygodniku "Wiadomości" (red. Stefania Kossowska). Otóż profesor, pod którego opieką pisany był wspomniany artykuł o zapomnianym wydarzeniu, a był nim Marek Pytasz (Uniwersytet Śląski), prawdopodobnie nie przekazał wszystkich informacji (dot. również i mojej osoby), jakie bardzo szczodrze zostały mu udostępnione aż dwakroć podczas jego przyjazdów do Paryża bodajże w latach 1999 i 2000. Muszę wspomnieć o tym, że przekazując ksero ważnych materiałów dot. Éditions du Temps Pluriel, nie wiedzieliśmy jeszcze o związku profesora z t.w. o pseudonimie "Zbyszek31497". Kto by bowiem pomyślał, że także i po upadku komuny w Polsce, moje poczynania będą interesować "ludzi z tamtych czasów". Ale to chyba taki już mój los, że w Polsce kontaktowali się ze mną ludzie czesto zainteresowaniach budzących wątpliwości.
Wrócę jednak jeszcze do czasopisma, które nie miało szans, by zaistnieć na scenie kultury polskiej, nawet nie dlatego, że było dwujęzyczne (o tym za chwilę), ani też nie dlatego, że od polskich fundacji, do których zwracaliśmy się z prośbą o pomoc finansową, dostaliśmy odpowiedzi odmowne (szwajcarska poinformowała nas ponadto, że mają pieniądze tylko dla młodych poetów - mimo, że średnia wieku u nas nie przekraczała chyba 35 lat), ale zapewne przede wszystkim dlatego, że nie stanowiliśmy ugrupowania, które mogłoby zainteresować polityków. Szczerze przedkładaliśmy kulturę nad politykę w nadziei jednak, że mocna kultura wyzwoli naród polski od zapaści w polityce. Rzecz jasna, w czasach kiedy szaleje pożoga, nie należy uprawiać wędkarstwa, ale prawdy, jakich wtenczas łaknęliśmy, były jednak wyższego rzędu niż wędkarstwo.
Pominąłem jednakże fakt bodaj najważniejszy dla tego wywodu, że - właściwie jak się później okazało - tych domniemanych wolnościowych polskich poetów i malarzy wśród rzesz "Polaków zatrzymanych przez stan wojenny poza granicami Kraju" wcale nie było aż tak wielu, by można ufundować prawdziwie twórcze czasopismo poetycko-artystyczne. A przecież taki był nasz cel.
Jeszcze kilka słów o dwujęzyczności "Wieloczasu", no, i o samym tytule, jaki usiłowałem nadać pismu. Dzięki dwujęzyczności zdołaliśmy dotrzeć do tutejszej prasy, a nawet do dziennika telewizyjnego "Antenne 2", co w pewnym sensie umożliwiło nam wydanie drugiego podwójnego zeszytu pisma. Redagowanie czasopisma w dwóch językach równolegle stało się jednakże przysłowiową kulą u nogi biorąc pod uwagę wątłe fundusze, jakimi redakcja dysponowała. Gwoli anegdoty, podobno ktoś na Montmartre zwrócił zakupiony egzemplarz "Wieloczasu" żądając zwrotu pieniędzy od kolportera, ponieważ zapłacił aż 50 franków, a czytać by mógł tylko połowę - po polsku). Słowo "wieloczas" bylo przekładem z francuskiego, ponieważ jako członek redakcji francuskiego pisma poświęconego poezji "Phréatique", przygotowywaliśmy akurat numer na temat "le corps pluriel" (dało mi to okazję do napisania wiersza pod tytułem "Les Corps et les biens de la liberté", co w polskim przekładzie oddałem - niestety - trochę mniej poetycko: "Kiedy utonęła wolność") i podobało mi się pojęcie wielorakiego (pluriel) postrzegania świata.
Warto chyba przytoczyć jeszcze jedną anegdotę. Myślę, że to Leszek Szaruga (który podczas "czasu wojennego" przebywał w Berlinie i utrzymywał z redakcją "Wieloczasu" kontakt korespondencyjny) sprawił, że w internecie pod hasłem "wieloczas" można dzisiaj natrafić na pełne niepewności poszukiwania racji bytu (potrzebę definicji) dla tego nowego wyrazu w dzisiejszej polszczyźnie.
Cytat z książki Leszka SZARUGI:
"Efemerydą (ukazały się ledwie dwa zeszyty tego periodyku) okazała się inicjatywa Andrzeja Włodarczyka, który w roku 1983 podjął się wydawania dwujęzycznego kwartalnika artystycznego „Wieloczas – Le Temps Pluriel”. Ideą było nawiązanie do pisma Jana Brzękowskiego, paryskiej „Sztuki Współczesnej” sprzed kilkudziesięciu lat. W rozmowie na temat założeń redakcyjnych Włodarczyk stwierdzał, że „problemem bardzo ważnym jest usytuowanie profilu pisma wobec polityki. Przeżywamy obecnie taki okres w historii Polski, kiedy nie sposób jest nie zdeterminować się politycznie. Poza tym fakt, że "Wieloczas" ukaże się właśnie teraz, będzie z pewnością interpretowany jako związany z panującą sytuacją polityczną. Otóż trzeba tu przypomnieć, że pierwszy pomysł utworzenia nowego pisma poetycko- artystycznego na emigracji zrodził się już jesienią 1980 roku. Jednakże doszliśmy wtedy do wniosku, że brak takiego pisma nie tyle stanowił lukę w piśmiennictwie na obczyźnie, ile świadczył chyba o wciąż malejącej liczbie autorów żyjących poza granicami Kraju. Tymczasem w ciągu następnego roku Polskę opuściła spora ilość intelektualistów, wśród których znalazło się także wielu poetów i malarzy”. I dalej: „W prywatnej rozmowie powiedział mi niedawno pan Tadeusz Konwicki, że w obecnym czasie poetom potrzebne jest podejście teoretyczne, że winni oni być świadomi swego "warsztatu"... dlatego też pragniemy stworzyć pismo warsztatowe”. Pierwszy podwójny numer pisma przynosi m.in. wiersze Jana Martego (Jarosława Markiewicza), Ryszarda Krynickiego i Te Jot-a (Tomasza Jastruna), a także sporo materiałów plastycznych."
Leszek Szaruga "Co czytamy? Prasa kulturalna 1945–1995", Tower Press, Gdańsk 2000
Wyraz "wieloczas" było jakby przekładem z francuskiego pod wpływem francuskiego pisma poetyckiego "Phréatique" (numer specjalny na temat "le corps pluriel"), ponieważ podobało mi się pojęcie wielorakiego(pluriel) postrzegania świata.
Ciekawe, że w Polsce dr Joanna Szadura z Lublina (?) na posiedzeniu Sekcji Etnolingwistycznej Komitetu Językoznawstwa PAN, które odbyło się 11 czerwca 2018 roku w Warszawie, miała wygłosić referat pt.: Opisać (wielo)czas. O wykorzystaniu strefowej teorii czasu Ludwika Bielawskiego w badaniach etnolingwistycznych.
Tak słowo „wieloczas” jak i samo pojęcie zaczynają nabierać coraz więcej znaczeń w obecnej polszczyźnie. Ukuto podobno nawet wyraz „chronozofia”.
(5 maja 2018)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz